چگونه یک کتاب را ویراستاری کنیم؟ خواه شما قصد ویراستاری کتاب خود را داشته باشید و یا قصد ویراستاری کتاب فرد دیگری را کنید، می‌بایست این کار را در مراحل مختلفی انجام دهید. ویراستاری کتاب یا ویرایش کتاب یک کار حرفه‌ای است و افرادی به‌صورت رسمی و حرفه‌ای به کار در موقعیت شغلی ویراستاری و ویرایشگر می‌پردازند. بنابراین، مانند هر شغل حرفه‌ای دیگر، کار ویراستاری کتاب را نمی‌توان با خواندن دو یا چند مطلب به‌خوبی انجام داد؛ اما می‌توان با آشنایی اصول اساسی آن آشنایی خوبی با این کار کسب کرد و رفته‌رفته در آن حرفه‌ای‌تر شد. در اینجا قصد داریم با طرح مطلبی با عنوان چگونه یک کتاب را ویرایش کنیم؟ به ذکر مهم‌ترین و اصولی‌ترین نکات ویراستاری کتاب بپردازیم. با وب‌سایت چاپ کتاب نارون همراه باشید.
برای ثبت درخواست خود جهت ویراستاری کتاب کلیک کنید
چگونه یک کتاب را ویراستاری کنیم؟
چگونه یک کتاب را ویراستاری کنیم؟ مرحله اول: ویرایش را خودتان آغاز کنید
۱- کار ویراستاری را هم‌زمان با نگارش انجام دهید. هرروزی که در حال نوشتن هستید میتوانید به نوشته‌های قبلی خود برگردید و آنچه را که نوشته‌اید را دوباره بررسی کرده و ویرایش کنید. اشتباهات دستوری، زمان افعال، اشتباهات املایی و قواعد نگارشی را علامت‌گذاری کنید. هنگامی‌که موردی را در نوشتههایتان مشاهده کردید که نیاز به نگارش مجدد یا ارزیابی دیگر دارد، آن را علامت‌گذاری کنید (بیشتر بخوانید: ویرایش کتاب برای چاپ کتاب).
- به عقب برگردید و ویرایش کنید. ویرایش آنچه نوشته‌شده است به شما کمک میکند تا علاوه بر اصلاح موارد اشتباه فوق، کلیت داستان را دوباره مرور کرده و روایت داستان را صحیح جلو ببرید.
- هنگام ویرایش، اشتباهات را اصلاح نکنید. آنها را علامت‌گذاری کنید تا در زمان دیگری آنها را اصلاح کنید. دلیل عدم اصلاح متن به این خاطر است، وقتی‌که شما اولین نسخه از کتابتان را می‌نویسید شرایط را طوری رقم بزنید که آنچه اول‌بار به ذهنتان آمده را نگارش کنید. هرگونه اعمال اصلاح باعث خواهد شد که احتمالاً بر روی آنچه نوشته‌اید فکر کنید و مجدداً متن را تغییر دهید که نویسندگان این مسئله را به صلاح نمی‌دانند و توصیه میکنند در نسخه اول هر آنچه اول باز به ذهنتان می‌آید (چه درست و چه غلط) نگارش کنید. صرفاً اشتباهات را در این مرحله علامت‌گذاری کنید تا بعد از اتمام یک‌بار دیگر برگشته و آنها را اصلاح کنید.
- اگر واقعاً نمیتوانید حین برگشتن و خواندن بدون اعمال اصلاحات فقط علامت‌گذاری کنید، بهتر است بازگشت به عقب و خواندن و علامت زدن را رها کنید و آن را به زمان اتمام کتاب موکول کنید.
۲- ویراستاری کتاب را بخش به بخش انجام دهید. وقتی نسخه اولیه کتاب کامل شد، آن را به بخش‌های مختلفی تقسیم کرده و کار ویراستاری را شروع کنید. این بخش‌ها لزوماً همان فصول کتاب شما نیستند؛ هرچند که می‌توان فصل‌به‌فصل نیز انجام داد. بهتر است کتاب را بدون توجه به فصول آن، به بخش‌های مختلف تقسیم کنید (معمولاً هر ۵۰ صفحه یا هر ۲۰ هزار کلمه).
- چند روز را برای ویراستاری یک بخش از کتاب اختصاص دهید. برای مثال اگر ۴ روز برای آن اختصاص دادید، حتی اگر دوروزه نیز تمام کردید، سعی کنید تا آخر ۴ روز ویرایش همین بخش را ادامه دهید.
- میتوانید جاهایی که قبلاً علامت‌گذاری کرده بودید را بازنویسی و اصلاح کنید.
- انسجام و همبستگی مطالب آن بخش را مورد بازبینی قرار دهید. آیا هر بخش از کتاب هدف اصلی شمارا پوشش داده‌اند؟ اگر ضعف‌هایی در پوشش وجود دارد، اصلاح کنید.
۳- صفحات را پرینت گرفته و کامل آن را مطالعه کنید. همین‌که کار ویراستاری بخش‌ها تمام شد، کل متن را از آغاز تا انتها مطالعه کنید. از خودتان بپرسید، آیا داستان خوب جاافتاده است؟ آیا بخش‌های کتاب به‌خوبی از بخش‌های دیگر کتاب حمایت میکنند؟
- در این بخش شما میتوانید بخش‌ها یا پاراگراف‌هایی که باکلیت کتاب یا فصل هماهنگ نیستند را حذف کنید. هر چیزی که تکراری است یا غیرضروری است، باید حذف شود.
- هرگونه تغییری که اعمال نمودید را در متن کتاب مشخص کنید و آنها را یادداشت کنید. این متن را نگه‌دارید تا اگر بعداً قرار بر بازبینی مجدد شد متوجه باشید که چه نکاتی تغییر داده‌شده و کجاها حذف‌شده‌اند.
- فعلاً زمان آن نیست که متن را سطر به سطر خوانده و هر سطر را جلا دهید. در این مقطع زمانی، اصلاح و شکل‌گیری پایه اصلی کتاب مدنظر است.
۴- کار را مدتی رها کنید. به‌محض اینکه نسخه اول را کامل ویرایش نمودید، کتاب را برای مدتی رها کنید (چند هفته یا ماه). انتخاب این زمان به عهده خودتان است. وقتی زمان موردنظرتان تمام شد، به سراغ کتاب بروید. اگر فوراً شروع به بازنویسی کردید، پس هنوز آماده انجام مرحله ۴ نیستید.
- فرجه‌ای که برخی نویسندگان به خود می‌دهند حدود ۶ ماه و برخی دیگر چند هفته است.
- این زمان باید به‌قدری باشد که شما به لحاظ عاطفی و هیجانی با کتاب فاصله ایجاد کرده باشید. این فاصله به شما اجازه میدهد که ضعف‌های کار خود را به‌خوبی پیدا کنید و کلیت کارتان دقیق‌تر باشد. ایجاد این فاصله بسیار مهم است.
- اگر در اطرافتان کسی وجود دارد که بخواهد نسخه‌های اولیه کتاب شمارا مطالعه کنید، کار را برای او ارسال کنید. دقیق به او بگویید که چه نوع بازخوردی را می‌خواهید دریافت کنید.
- کار را برای مدت بسیار طولانی رها نکنید. حدوداً در حد چند ماه کافی است و اگر فاصله یک یا چندساله از کتاب بگیرید، احتمال دارد ایده اصلی کتاب و آنچه می‌خواستید به آن برسید را فراموش کنید.
۵- نسخه دوم را نگارش کنید. نسخه اولیه را یک‌بار بخوانید، به کامنت‌هایی که گذاشته‌اید توجه کنید و بر اساس آنها کار را پیش ببرید و همچنین، اگر کامنتی به ذهنتان رسید بار دیگر آن را در کنار کامنت‌های دیگر نگارش کنید. سعی کنید کامنتها دارای تاریخ باشند طبقه‌بندی آنها بر اساس زمان اعمال باشد.
- بر اساس کامنت‌هایی که گذاشته‌اید کارتان را اصلاح کنید. بعد از اصلاح متن بر اساس کامنتها، خود کامنت را هم بر اساس تغییری که اعمال کردید عوض کنید. مجدداً در طول بخش‌بندی‌هایی که در نسخه اولیه ایجاد کرده‌اید حرکت کنید.
- این مرحله احتمالاً هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد.
۶- بازخورد کسب کنید. همین‌که کارتان قابل‌خواندن شد و شکل خوبی پیدا کرد، از دیگران بخواهید متن را خوانده و بازخورد ارائه کنند. میتوانید از دوستان، همکاران و ویراستاران حرفه‌ای بخواهید کارتان را مطالعه کنند. از آنها بخواهید بازخوردهای دقیق ارائه دهند و دقیقاً تشریح کنید که برحسب بازخوردهایی که ارائه میکنند شما میتوانید چه‌کاری انجام دهید.
- برای نسخه اولیه و یا ثانویه شما باید از بازخورد دهندگان بخواهید در مورد طرح کلی داستان، شخصیتها و توالی داستان نظرشان را بیان کنند.
- برای نسخه‌های بعدی، شما میتوانید از بازخورد دهنگان سؤالات عمومی‌تر بپرسید مانند: “آیا داستان باور بپذیر است؟” “تکراری یا شبیه به داستان‌های دیگران نیست؟” “آیا کلیت آن معنی‌دار است؟” “آیا با اتمام داستان هیجانی داشتید؟”
- میتوانید قراردادی با یک ویراستار قوی منعقد کنید تا به شما بازخوردهایی ارائه دهد.
- حتی اگر شما دوستانی دارید که تمایل دارند نسخ شمارا مطالعه کنند، اما بدانید که خوانندگان حرفه‌ای و ویراستاران تفاوت بسیار گسترده‌ای را ایجاد خواهند کرد.
۷- کتاب را با صدای بلند بخوانید. هنگامی‌که کتاب شما برحسب تغییرات مراحل قبل به شکل ایده آل خود نزدیک‌تر شد و شما بارها آن را مورد ویراستاری قراردادید میتوانید کار را پرینت گرفته و آن را از اول تا آخر با صدای بلند بخوانید. خواندن با صدای بلند به شما خواهد گفت که چه بخش‌هایی از کار شما نیازمند تغییرات است. اگر بعدازاین همه ویرایش کمی از کتاب خود متنفر شدید، تعجب نکنید! پدیده‌ای رایج است. هر بخشی از کتاب که برای شما حوصله بر بود را میتوانید مجدداً بازنویسی کنید.
- بعد از خواندن کامل کتاب، کارتان را سیستماتیک و مرتب به جلو نبرید. میتوانید اولین جمله از هر فصل را بخوانید. یقیناً این کار کمک خواهد کرد که میزان انسجام کتاب را بهتر درک کنید.
- جمله اول و آخر هر بخش (که در مراحل اولیه بخش‌بندی کرده‌اید) یا هر فصل را بخوانید. همچنین، جمله اول و آخر کتاب را نیز بخوانید. این دو تکنیک برای بررسی میزان همبستگی و انسجام کتاب بسیار مفید است. مخصوصاً اگر پس از خواندن آنها شما تکرار را مشاهده نکنید و فرآیند روایت منظم و معقول باشد.
۸- ویراستاری کتاب در سطح سطور متن. به جملات و پاراگراف‌ها نگاه کنید و اگر مشاهده کردید که جمله‌ای یا پاراگرافی بیش‌ازحد طولانی است آن را از طریق خرد کردن به بخش‌های کوتاه، اصلاح کنید. حواستان باشد که در هر فصل پاراگراف اول به‌قدری جذاب نوشته شود که خواننده را به خود جلب کند. اگر کتاب شعری می‌نویسید، خطوط را مجزا بخوانید و تعیین کنید هریک از خطوط به‌تنهایی دارای زیبایی و جذابیت نسبی هست یا خیر.
- اگر کتاب رمان می‌نویسید، سعی کنید گفتگوها را بر اساس جریان روایت، شخصیتها و سبک آنها طراحی کنید.
- دیالوگ یا گفتگوهای بین شخصیت‌های داستان را با صدای بلند بخوانید و ببینید آیا صداها طبیعی هستند: آیا شخصیت داستانی شما همانگونه که باید حرف بزند، حرف میزند یا نه؟ آیا زبان مورداستفاده آنها خاص و شفاف است یا دائماً از اصطلاح‌ها و کلمات تکراری و مبهم استفاده میکنند؟ آیا لغات و اصطلاحات بازمان و موقعیت و حالت داستان مناسبت دارند یا خیر؟
۹- اعمال تغییرات آخر. با پشت سر گذاشتن مراحل قبل، نوبت به مرحله نهایی رسیده است. اکنون بهترین زمان برای فرمت دادن به کار، اضافه کردن پانویس‌ها، طراحی و تکمیل نمودارها و عکس‌ها در کتاب هست. کتاب خود را بر اساس دستورالعمل‌هایی که ناشر ارائه خواهد داد فورمت‌بندی کنید.
- اگر نامی برای کتاب خود انتخاب نکرده‌اید، میتوانید هم‌اکنون انتخاب کنید. عنوانی را انتخاب کنید که بتواند توجه خوانندگان شمارا به خود جلب کند و جذاب باشد.
- بهتر است برای عنوان کتاب خوب فکر کنید و عجله نکنید. میتوانید از نام‌ها و اسامی مکان‌ها و شخصیت‌های داستان خود آن را الهام بگیرید.
- عنوان انتخاب‌شده شاید به‌وسیله ناشر دچار تغییراتی شود. البته این تغییرات بااطلاع شما خواهد بود و ناشر سعی خواهد داشت جذاب‌ترین نام را برای کتاب انتخاب کند.
چگونه یک کتاب را ویراستاری کنیم؟ مرحله دوم؛ اخذ بازخورد
۱- تعیین کنید که چه نوع بازخوردی قرار است دریافت کنید. وقتی قرار است به نویسنده بازخورد ارائه شود، بهترین کمک آن خواهد بود که از نویسنده پرسیده شود که چه نوع بازخوردهایی را می‌خواهد از کتابش دریافت نماید. نویسنده‌ای که در شروع کار خود است شاید دوست داشته باشد درباره طرح کلی داستان، شخصیتها و مفاهیم بازخورد دریافت کند. اما نویسنده‌ای که در بخش‌های پایانی آماده‌سازی کتاب است دوست دارد درباره ویرایش خط به خط متن اصلی خود اطلاعاتی دریافت کند (بیشتر بخوانید: معرفی ۴ نکته کاربردی در ویرایش کتاب).
- از نویسنده بپرسید که چه نوع بازخوردی باید در مورد کتاب به وی ارائه گردد. نویسنده بهتر است فهرستی از تقاضاهای خود را به بازخورد دهنده ارائه کند.
- اگر ویرایشگر حرفه‌ای هستید، لازم است درباره این مسئله که برای ویراستاری این کتاب به چه چیزهایی نیاز دارید از نویسنده سؤال کنید. این سؤال‌ها را بنویسید و در پاسخ هریک مواردی را ذکر کنید.
۲- اول‌ازهمه کتاب را یک دور کامل بخوانید. قبل از اینکه کامنتی ارائه کنید یا ویرایش بکنید، کل کتاب را بخوانید. شاید چیزی که در آغاز مشکل‌دار به نظر می‌رسد با روایت داستان به جلوتر حل شود. میتوانید نظرات کوتاهی در دور اول خواندن ارائه کنید اما این نشانه‌گذاری‌ها را برای خود انجام دهید نه برای نویسنده.
۳- کتاب را مجدداً بخوانید و کامنتها را به نویسنده ارائه کنید. بعد از اینکه کلیت کتاب را دریافت کردید میتوانید نظرات خود را برای نویسنده ارائه کنید.
- بسته به میزان نظرات و بازخوردهایی که نسبت به کتاب دارید، میتوانید بر روی متن آنها را ارائه کنید و سعی کنید کامنتها را دقیقاً در صفحه یا بخشی قرار دهید که می‌خواهید تغییر کند.
- اگر نظرات را در کاغذ جداگانه‌ای می‌نویسید سعی کنید شماره صفحه فراموش نشود.
۴- ویراستاری کلی اعمال کنید. سعی نکنید متن را جراحی کرده و از کوچکترین موارد هم رد نشوید. تنها اگر یک ویراستار حرفه‌ای هستید میتوانید متن را همه‌جانبه ویراستاری کنید و حتی اشکالات کوچک را مدنظر قرار دهید و اگر ویراستار حرفه‌ای نیستید سعی کنید از موارد کوچک عبور کرده و به موارد مهم و بزرگتر اشاره‌کنید.
- برای مثال، اگر شما نسخه اول یا دوم کتاب را می‌خوانید، غلط‌های املایی را در نظر نگیرید چون آنها بعداً درست خواهند شد.
- وقتی کامنت‌هایتان تمام شد، به عقب برگردید و به سؤالاتی که نویسنده از شما پرسیده تا بر اساس آنها کار را ویرایش کنید، نگاه کنید. اگر موردی از سؤالات ازقلم‌افتاده، بی‌پاسخ نگذارید.
درنهایت، بعد از اعمال ویراستاری‌های مختلف، کتاب را بر اساس دستورالعمل ناشری که قبلاً انتخاب نموده‌اید آماده کنید و آن را به ناشر ارسال نمایید.
چاپ کتاب در انتشارات نارون دانش
انتشارات نارون دانش یکی از برترین ناشرین در حوزه چاپ کتاب می‌باشد. صاحبان اثر می‌توانند از خدمات ویراستاری کتاب و همچنین صفحه آرایی کتاب این انتشارات بهره‌مند شوند. انتشارات نارون دانش با در اختیار داشتن تیم متخصص طراحی جلد کتاب این امکان را دارد که در زمینه مربوط به طراحی جلد کتاب نیز به صاحبان اثر خدمات تخصصی ارایه نماید. جهت برقراری ارتباط با ما میتوانید از طریق صفحه تماس با ما اقدام نمایید.
